Integracja odruchów pierwotnych

BM GROUP SP.Z.O.O  NIP:1133112135 al. Stanów Zjednoczonych 26a, Warszawa

Odruchy pierwotne to tzw. „ustawienia fabryczne” naszego mózgu. Rozwijają się już w łonie matki i pozostają z nami na zawsze. Urodzony bez komplikacji i zdrowy noworodek, dokładnie „wie” co ma zrobić, aby przeżyć; jego układ nerwowy sterowany jest idealnie przez pień mózgu. Również zaraz po porodzie odruchy sterują dzieckiem tak, aby za wszelką cenę przeżyło. Ujawnia się Moro, który zapewnia pierwszy oddech, następnie aktywizuje się odruch pełzania, szukania, ssania, aby znaleźć pokarm.

Jeśli odruchy pierwotne są nieustannie aktywne po okresie niemowlęcym (choć często niewidoczne), przejście przez życie staje się trudne, a osiąganie sukcesów okupione wysiłkiem.

Proces integracji odruchów z układem nerwowym musi przejść przez wszystkie etapy ścieżki odruchowej i musi być zakończony tak, aby wyższe partie mózgu mogły przejąć kontrolę nad rozwojem osobniczym. Wszelkie niedokończone procesy zaburzają wejście do wyższych pięter mózgu i funkcje kognitywne nie mają szans na pełny rozwój. Zmęczony i przeciążony układ nerwowy ciągłą aktywnością sterowaną z pnia mózgu, musi znaleźć sposób na „odpoczynek”. Szuka wówczas „wyłącznika”, nierzadko w formie, która rujnuje życie jemu i bliskim. Wyłącznikiem tym niestety są wszelkiego rodzaju uzależnienia, agresja a nawet choroby zarówno fizyczne jak i psychiczne. Wyłącznikiem tym jest również przechodzenie przez życie zachowawczo, a nie poznawczo.
 

Odruch obejmowania (Moro)

Są różne rodzaje odruchów, a każdy z nich w inny sposób wpływa na rozwój dziecka. Jednym z pierwszych w życiu dziecka jest odruch obronny, tzw. odruch Moro, który pozwala mu zaczerpnąć oddech tuż po urodzeniu.

Podczas tego odruchu dziecko gwałtownie rozkłada obie rączki na boki, potem je przybliża, jakby chciało kogoś objąć. Taka może być reakcja na gwałtowny dotyk, zmianę pozycji dziecka, hałas czy światło.

W organizmie silnie uaktywniają się wtedy hormony stresu, przyspieszona jest akcja serca i oddech. Odruch Moro zwykle ustępuje do 4.-5. miesiąca życia.

Odruch ssania i odruch szukania

Bez tych dwóch odruchów dziecko nie mogłoby samodzielnie funkcjonować  poza łonem matki. Odruchy ten pozwala odnaleźć źródło jedzenia i ssać pierś lub butelkę zaraz po narodzinach.

Przez pierwsze 3-4 miesiące życia, dziecko, któremu delikatnie dotyka się policzka, odwraca główkę szukając piersi i wysuwa język.

Odruch ssania pomaga noworodkowi w skoordynowaniu oddychania przez nos i połykania pokarmu, dodatkowo spełnia funkcje uspokajającą i reguluje pracę jelit oraz innych organów wewnętrznych. Zdarza się, że odruch ssania jest zaburzony u wcześniaków.

Odruch chwytny (Palmara)

Dziecko zaciska piąstki w 11. tygodniu życia płodowego, po porodzie delikatne dotknięcie wnętrza dłoni powoduje tak silne zaciśnięcie pięści, że dziecko jest w stanie unieść swój tułów.

Odruch chwytny zanika ok. 4-6 miesiąca życia dziecka, kiedy potrafi ono już sięgnąć po zabawkę i utrzymać ja świadomie w dłoni.

Odruch występuje także u stóp, ale tam zanika później, około 12. miesiąca.

Odruch Babińskiego

U dziecka odruch Babińskiego jest całkowicie normalny. Kiedy układ nerwowy nie jest w pełni rozwinięty, niemowlę ma tendencję do prostowania palców u stóp podczas drażnienia podeszwy stopy. Zwykle taka stymulacja powoduje mimowolne zgięcie.

Zazwyczaj odruch ten zanika  w pierwszych kilku miesiącach życia, a po przekroczeniu pierwszego roku powinien całkowicie wygasnąć.

U niektórych osób może nie wystąpić żadna reakcja. Objaw Babińskiego jest wtedy zniesiony. Nie musi być to przyczyną choroby, jednak warto wówczas skonsultować się z lekarzem.

Gdy odruch Babińskiego jest dodatni, wskazuje na uszkodzenie centralnego układu nerwu ruchowego. Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest, gdy pojawi się nagle w dorosłym życiu.

Asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS)

W trakcie sprawdzania odruchu ATOS dziecko przyjmuje pozycję przypominającą szermierza. Gdy niemowlę leży na plecach i odwróci się jego główkę w bok, automatycznie powinna się wyprostować ręka i noga, po tej stronie, w która skierowana jest twarz.

Po przeciwnej stronie kończyny są zgięte. Odruch występuje już w życiu płodowym i ułatwia kopanie oraz rozwija napięcie mięśniowe.

Naturalny poród wspomaga rozwój odruchu ATOS, który pomaga w nauce pełzania i raczkowania.

Zanika zwykle około 6 miesiąca życia.

Toniczny odruch błędnikowy (TOB)

Odruch TOB wywoływany jest przez zmianę położenia głowy w przestrzeni. W zgięciu wywołuje go ruch głowy do przodu, a w wyproście jej odchylenie.

Pojawia się już w 12. tygodniu życia płodowego i ma wpływ na przebieg porodu. Następnie integruje się stopniowo od 7. tygodnia do końca 3. roku życia.

Odruch Galanta

Odruch Galanta pojawia się w 20. tygodniu życia płodowego i jest aktywny w trakcie porodu, pomagając dziecku przedostać się przez kanał rodny.

Po urodzeniu objawia się tym, że dziecko położone na brzuchu i dotykane w okolicach kręgosłupa zgina bioderka unosząc pupę. 

Odruch ten powinien być symetryczny po obu stronach pleców. Zanika między 3. a 9. tygodniem życia.

Odruch kroczenia

Odruch kroczenia, zwany także odruchem chodu automatycznego, polega na tym, że dziecko trzymane pod pachami, przy zetknięciu stóp z podłożem, zaczyna wykonywać ruchy nóżkami przypominające chodzenie.

Podczas sprawdzania odruchu występuje toniczne napięcie  mięśni noworodka, przygotowujące jego organizmu do późniejszego procesu chodzenia.

Odruch zanika w 2.-3. miesiącu życia.

Odruch spadochronowy

Odruch spadochronowy jest odruchem obronnym, który chroni dziecko przed upadkiem i jest niezbędny przy nauce chodzenia.

Wywołuje się go trzymając dziecko w powietrzu i wykonując ruch w kierunku podłoża. Dziecko automatycznie prostuje ramiona chroniąc głowę i ciało przed upadkiem.

Około 6 miesiąca życia pojawia się odruch spadochronowy boczny, który pomaga w podparciu tułowia przy próbie siadania.

Można go również zaobserwować podczas pierwszych prób stania i chodzenia.

Przetrwały odruch pierwotny, który ma wpływ na rozwój dziecka, można wygasić jedynie za pomocą ćwiczeń.

Rehabilitacje neurorozwojowe prowadzone powinny być przez specjalistę. Rodzice muszą jednak pomagać terapeucie, ćwicząc z dzieckiem także w domu.

Najpopularniejsze są dwie metody terapii:

• SI (integracja sensoryczna) - przeznaczona dla dzieci poniżej 4 roku życia; zakłada, że to terapeuta ma za zadanie tak zorganizować środowisko w sali terapeutycznej, aby było ono na tyle różnorodne i dla dziecka porywające, by poprzez wyzwania dla zmysłów oraz narządu ruchu aktywować nowe reakcje adaptacyjne, które są podstawą planowania i organizacji działania; dzięki tej terapii przygotuje się dziecko do kolejnej ścieżki terapeutycznej, jaką może być terapia nastawiona na pracę z odruchami według INPP.
• INPP (stymulacja i hamowanie odruchów) - nie jest przeznaczona dla dzieci poniżej 4 roku życia ze względu na realne fizyczne trudności w realizacji zaproponowanych ćwiczeń; nie jest również przeznaczona dla dzieci o dużych trudnościach motorycznych i bardzo osłabionej kontroli posturalnej; przeznaczona przede wszystkim dla dzieci z trudnościami w uczeniu się i zachowaniu.